Kök Hücre Tedavisi Nedir?

Göz kök hücre tedavisi, gözdeki hasarlı veya zarar görmüş dokuların onarılması amacıyla kullanılan bir tıbbi yöntemdir. Bu tedavi genellikle kornea hastalıkları gibi durumları tedavi etmek için kullanılır. Kornea, gözün ön kısmında bulunan şeffaf dokudur ve görmemize yardımcı olur. Göz kök hücreleri, bu tedavi sürecinde kullanılan özel hücrelerdir.

Günümüzde, ileri evre kuru tip yaşa bağlı makula dejenerasyonu (kuru tip sarı nokta hastalığı), Stargardt Hastalığı ve retinitis pigmentosa (tavuk karası), optik atrofi gibi sinir hücrelerinin kalıcı kaybıyla seyreden hastalıklar için hala etkili bir tedavi bulunmamaktadır. Bu tür hastalıklar için kök hücre tedavisi, gen tedavisi, retina protezi (biyonik göz) gibi birçok tedavi yöntemi denemiş ve hala araştırılmaktadır. 1-5

Kök hücre tedavisinde, embriyodan (ceninden), umbilikal korddan (göbek bağından), amniyon sıvısından veya hastanın kendi vücudundan elde edilen progenitör (kök) hücreler kullanılmaktadır. Elde edilen kök hücreler, göz içine (intravitreal ya da suprakoroidal alana) enjekte edilebilmekte ya da ameliyat ile retina altına yerleştirilebilmektedir. Ancak yapılan çalışmalar, kök hücre nakli ile çoğu hastada görme artışının sağlanamadığını ve hatta bazı hastalarda ciddi yan etkilerin gelişebildiğini, örneğin gözde ciddi iltihabi reaksiyonlar, retina dekolmanı, gözde küçülme ve görmenin tamamen kaybı gibi.6-10 Işığı daha canlı görmeyi subjektif olarak tarif eden hastalarda ise etkinin birkaç ay sonra kaybolduğu bildirilmiştir.

2015’te başlatılan ilk FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) onaylı kök hücre klinik araştırma çalışmasında, retinitis pigmentosa (tavuk karası hastalığı) tanısıyla göz içine kök hücre enjeksiyonu uygulanan 28 hastanın 21’inde uygulamaya bağlı yan etki geliştiği bildirilmiştir. 12 2020’de erken sonuçları yayınlanan başka bir FDA onaylı Faz I/II klinik araştırma çalışmasında ise 24 aylık takipte 33 olgunun sadece 5’inde görme artışı sağlanabilmiştir. 13

Bu noktada kök hücrenin elde ediliş yolu, kök hücrenin tipi ve kullanılan miktarı yanı sıra hastanın retina ve görme sinirinin durumu, görme kaybına yol açan hastalığın tipi sonuç açısından önemlidir. Kök hücre tedavisine aday olan hastalar önce tedaviden fayda görecekleri konusunda dikkatlice değerlendirilmeli ve uygun hastalar için Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Kök Hücre Danışma Kurulu’na başvurularak onay alınmalıdır. Ehil olmayan ellerde, ideal olmayan yöntemlerle uygulanan kök hücre tedavilerinin yarardan çok zarar ile sonuçlanabileceği, hastanın kalan görmesini tamamen kaybedebileceği akılda tutulmalıdır.

Sonuç olarak, retina hastalıklarının tedavisindeki kök hücre uygulamaları hala hastalara faydalı olacak görme artışlarını sağlamaktan uzak, araştırılan ve gelişmeye devam eden tedavilerdir.